Empezaban a ser grandes os días, e nós xa tiñamos o barco coas as costelas cubertas de coiro ben emboutado, agardando á beira do mar, na choza da praia. Cargamos a carne salpresa e as outras mantenzas, e foles con auga. Entre eles disimulamos a cervexa roubada na casa comunal, quizabes non a escuso de quen debía gardala, senón coa súa cumplicidade secreta. Metemos as mercancías, lixeiras e valiosas, e as armas prá nosa defensa. Eramos doce os mariñeiros, netos do mesmo avó, netos do rei noso de brancas barbas e aguda vista.

Levabamos os cabalos co paso de andadura. El, o criado de Xixín, sabía o sitio. Era unha choupana triste, co solpor dándolle pola parte de tras. Posta a casa no meo dos piñeiros, semellaba un animal derrubado. No cumio, brillaba unha aiga de folla de lata. Relocía a aiga e, de lonxe, viña o fragor do Arnoia escachándose en caneiros e cenzas indecisas. Ningún can latía. O camiño que nos trouxera pasaba arrentes da casopa. Era feito de pedras grandes e antigas, aquel camiño. Pouco antes de chegarmos, o camiño demorárase nun relanzo no que as pedras amosaban carrís labrados por eternidás de carro, e calcamos unha ponte altísima na que os nosos cabalos facían soar ecoares secos, toscos, estreitos, de mil anos. 

Coma tantos, vivín eses días con moito grimo. Cando todo pasou fun sabendo... Oito paisanos morreron esmagados polo teito dun galpón portuario no que se cobexaran; un mariñeiro de Caamouco salvouse collido dunha táboa que o sostivo varias horas; outro, de Laxe, agatuñou polo pau maior dun viveiro para pasar a outro barco e perdeu a vida no intento. E logo o caso daquel barco fóra de uso, sen áncora e coa proa embicada nunha beira, convertido en cárcere a onde ían dar os estranxeiros condenados a deportación. Había nel un fato de putas francesas, que berraban na cuberta cando o calimbornio deu en moverse descontrolado, batendo aquí e alá e afundindo pesqueiros e homes. Tal foi a sorte negra do Cerdido e doutros. Voucho contando polo atallo, pois moitas máis foron as desgracias.

¿E el serían? -preguntou de pronto o criado de Xixín. ¿Que? Meigas, meigas. Eu encollín os ombreiros e pecheime nun mutismo que enchía de temores estraños, aquel mesmo intre, o bruído dos cascos dos cabalos ao batuxar nunha parte enlamigada do camiño, camiño que de contado entrou nas bouzas de Auguela, para caír en doces revoltas polos sitios, fondos de bidos e frescura, de Ardeúva e Santa María de Rebordechao.

Nivardo Castro lembrábao todo como se non pertencera á súa vida, como algo que non lle tivera pasado a el: As clases de latín, os exercícios espirituais, as horas de recollemento... Todo aquilo quedaba moi lonxe. En cambio, si que se recoñecía naquel rapaz de dezaseis anos que, botado do Seminario, regresaba avergoñado, pero tamén ditoso, ós seus campos e vivia enfeitizado as súas primeiras experiencias eróticas e amorosas. E recoñecíase, tamén, naquel que, ós dezaoito anos, se sumara a un fluente correntío de emigrantes a Europa: Aquel mozo que varreu ruas en Alemania e apeitou con longas xornadas de traballo ó sol nas estradas francesas... E que deu cos seus ósos, despois do sorteo do servicio militar, nun Sahara intitulado Español.

E, mentres agardaba, rememorou o que veu despois do Seminario. A necesidade de fuxir daquel cerco, daqueles montes tan queridos, daquela escravitude nunha terra que esixía, polo mero sustento, esforzos sobrehumanos. E a emigración. Aquel algareo de mozos a dicir que en Holanda, en Alemania, en Suíza, en Francia había algo que conquerir, algún premio que gañar. Pero para iso, para conseguilo, tiñan que ir a aquelas terras... As conversas do domingo, despois da misa, tódolos rapaces a dicírense nunha infusión mutua de ánimos: "Aquí non hai nada que facer", "Eu voume", "Os que se queden sempre serán uns mortos de fame"...

E así un día e outro día, ó cae-Ia tarde, nos encontros fortuítos nas encrucilladas dos camiños, nas pastoraxes e alindamentos por bouzas e cómaros veciños, nas labouras e cultivosm compartidos de terras e labradíos. Ata un día no que Ricardo Braña dixo a palabra definitiva: "Eu voume o 5 de febreiro." Aquela xomada nunca a esquecería Nivardo. Emprincipiara xaneiro e era un martes pola noite. Nivardo, sen dubidalo, respondéralle: "Eu vou canda ti." "Non pode ser, an-es tes que amaña-los papeis", dixéralle Ricardo, e explicáralle todo o que tiña que facer. Fixérao e, dous meses despois, Nivardo saíra para Francia nun tren bambaleante e preguizoso que se empeñou en durmir en Irún e que...

Preguntouno coma se realmente non houbese outro sitio a onde poder ir. Gracias, neniño, déchesme a vida, dixo despois de acomodarse no asento e retocar o pelo coas mans. Na radio daban os sinais horarios das cinco da tarde e logo soou a sintonía do informativo. Allea ó son intruso que se interpuña entre os dous, explicou de seguida que perdera o coche de liña e que tiña vez no médico. A esta idade non che temos máis que achaques, neniño, ser vello éche unha desgracia. En Galicia, dicía o locutor, hai aproximadamente un millón de vacas. Que va, señora, díxenlle eu por cortesía, non diga iso. Parvadas, dixo ela, pensan que somos parvos, ¡un millón de vacas!, pasan o día dicindo parvadas. Apaguei a radio e virouse cara a min con rostro satisfeito. Nada do que din é certo, neniño, nada do que din é certo.

E cando xa ninguén vía e xa ninguén oía empezou a erguerse un murmurio que viña de abaixo, sentiuse primeiro polos pés, e a xente foi ficando calada, atenta, e o murmurio era tan forte que todo ficou en silencio para oír aquel mar de dentro que todo o abranguía. E aquel son medrou e medrou e dentro del fóronse distinguindo logo músicas que se oían arriba e era que o mundo falaba. E a xente tivo medo de tocarse, de tocar pedra ou cousa ningunha porque todo estaba vivo e todo era salvaxe e todo era certo e estaba no seu centro naquel mundo terríbel e inocente no que nada estaba mal.

Tirou contra as silvas o cu de viño que lle quedaba no vaso, pousouno na terra, a unha beira do camiño, e dirixiuse á fraga. O desexo ensanguentáballe os ollos. Coa ollada, buscou á rapariga, que debía estar apañando piñas. Enxergouna ao lonxe e, ás caladas, achegouse onda ela. Se quixera, podería escribirlle versos fermosos coma aqueles ollos claros que lucía. Se quixera, podería, porque a lingua que el manexaba era de ouro. Se quixera, podería, pero non o ía facer, porque o importante para aquela rapariga era sentirse posuída por un home coma el. El, o bardo, que tiña lingua de ouro e pirola de ferro. Temendo que o ruído das súas pisadas sobre as follas o delatasen, avantou e, chimpando sobre ela, agarrouna polo cu e botouna ao chan. 

A rapariga púxose a berrar, coma unha gatiña desesperada. Coitada –díxolle o bardo–, aquí ninguén te vai acudir. E pensou no ineficaz que resultaba resistírselle ao ferro dunha lingua de ouro. A rapariga, con todo, revolvíase felinamente. Arañoulle un brazo ao bardo. Cando el descubriu fluír o sangue da rabuñadura, mandoulle á rapariga unha forte labazada na cara, co brazo de medio lado, seguida logo doutra máis, por se acaso. Ela  xa só choraba mentres el lle baixou violentamente as bragas, encabuxado. Co sangue saíndolle entre os dentes da boca, perdera parte da súa fermosura. Ela non vía porque o bardo lle cubrira a cabeza coa parte dianteira das saias, logo de tronzalas. O único que sentiu foi como a penetraba e como, mentres o facía, o bardo recitaba: Os pinos fan doce son; nesta doce soedade, apértase o corazón. Non te poñas a tremar, meniña, non teñas medo que ninguén te quer matar.

Veu don Celestino, o crego de Francelos, moi sabido nestas cousas, e asegurou que o demo tiña feito de min un seu escravo. Un pegureiro mozo, brután e medio analfabeto non pode, da noite para a mañá, volverse poeta completo, dicía. Facíame preguntas que eu non contestaba. Salmodiaba latíns que non tiñan outro efecto que me alporizar a pel, quizais por me lembrar a lingua dos enterros. Salferíame con auga bendita e mesmo me zorregaba coa ponla de loureiro do Domingo de Ramos que a miña avoa gardaba na alacea. Eu seguía igual, ora enviso e calado, ora falando a berros con palabras rimadas, ao tempo que daba pulos a executar un baile estraño.

Tranquilizados os meus a por de me escoitar, resignados tal vez ante o fracaso de todos os tratamentos, ou mesmo engaiolados pola beleza das miñas palabras, volvín, como xa dixen, ao monte coas ovellas e coa esperanza de vela de novo e ser, xa para sempre, o seu escravo, o seu servidor, o adorador máis fervente. Pero nunca máis me amosou o rostro. Tentei outra vez o ritual coa vasoira, probei en todos os ciclos da lúa, berrei o seu nome, Fedria, ata enrouquecer, pero os pés non desapegaban do chan, pesados coma chumbos, e non podía iniciar o voo. Soamente recuperaba a lixeireza cando, ferido pola dor da ausencia, agasallaba o recordo cunha poesía que era Amor e que era Morte. Daquela eu danzaba o meu sentimento e semellaba que me nacían ás nos pés.

Conforme pasaban os minutos, a insolencia daquel alumno ía en aumento. Xa non se trataba só do seu ostentoso desprezo ás explicacións que o profesor, con paciencia infinita, repetía unha e outra vez. O peor era que, ademais, o mozo tentaba atraer a atención dos seus compañeiros cos máis variados procedementos e, por qué non dicilo, cun éxito cada vez maior. Atentos como estaban ás impertinencias do seu compañeiro, os alumnos non se decataron das transformacións mínimas que anunciaban o desastre: o medre desmesurado das uñas, as grosas serdas que apareceron na pel, o sangue coloreando os ollos, os cairos afiados que asomaban por entre uns labios anormalmente inchados, a desfeita nas costuras da chaqueta e o pantalón... 

Marchando da Rinconada, Sanxil guindou a cabicha nun contedor antes de seguir o seu camiño. Ós cinco minutos formouse un lumísimo e as laparadas empezaron a gabear pola parede do Playboy. Cando as prostitutas de barbadela ergueita saíron apagalo, Yaung Wei Yai atopou dous abrigos negros cosidos. Guindouno na rúa para apagalo. De seguido, quitaron os dous pasamontañas. Ela sabía que os seus siameses nunca terían deitada tanta roupa no lixo, pero uns impostores poderían telo feito por correren ceibes.

non debe saber nada. qué embarazoso. sería terrible. esnaquizaría a miña imaxe cabal e disciplinada. terrible. seguro que pensaría que é un horror formar parte dos soños dun ser coma min. porque ás veces pode ser terrible descubrir que temos vida na mente doutras persoas, e as cousas que facemos nela... de feito non sei se é exactamente por este pensamento ou polo meu afán de coidado natural que teño a sensación de que alguén anda fedellando no caderno de bitácora, relendo as anotacións e se cadra arquivádoas nalgures. debo manter unha vixilancia máis estricta. sería a miña perdición que todas estas cousas que revelo con tanto coidado só a min mesma e ás xeracións futuras de habitantes desta nave fosen caer nas mans equivocadas. saberíanse todos os meus pasos, os pasos da nave, sería moi vulnerable.

Nos comezos daquel verán recibira por fin os galóns de Cabo. Xa era Cabo de Mar no cruceiro "Almirante Cervera". Sorprendeuno alí no mes de Santiago o golpe de man dos mandos militares que tentaban de se sublevar, e xa de contado a sublevación mesma, que axiña se convertiu nunha guerra sanguiñenta, incriblemente cruel. Nos eidos do Arsenal houbo unha gran confusión, espantosa por veces, ata que a situación foi decantándose de por si. Estableceuse despois unha loita encarnizada, con todo o asaño do mundo, entre as unidades sublevadas e as que ficaron no seu, na fidelidade á república. O cuartel de brigadas, onde el fixera a instrucción había moito, chegou a estar sitiado por todas partes e dende alí se cruzaban intensos tiroteos cos edificios veciños, todos en poder dos rebeldes.

Chámanlle a "Marquesiña" e os seus peíños endexamais se calzaron. Vai á fonte, depelica patacas e chámanlle a "Marquesiña". Non foi á escola por non ter chambra que pór e chámanlle a "Marquesiña". Non probou máis lambetadas que unha pedra de zucre e chámanlle a "Marquesiña". A súa nai é tan probe que traballa de xornaleira na casa do Marqués. ¡E aínda lle chaman a "Marquesiña"!